De vogel rui, het jaarlijks terugkerend fenomeen.

Iedereen kent het fenomeen vogel rui wel, maar wat is het precies, waarom gebeurt het, en wat betekent het voor de vogel? 

Wij mensen hebben onze huid als 1e bariére tegen de omgeving, deze word continu vernieuwd (Vanbinnen naar buiten) De buitenlaag slijt weg terwijl de aan de binnenkant nieuwe cellen gemaakt worden die langzaam naar buiten geduwd worden tot ze afslijten. Bij de vogels is dat net wat anders. Om te beginnen heeft een vogel zijn verenkleed als bescherming tegen kou en andere weersinvloeden. Wij trekken een jas of trui aan, een vogel moet het van zijn verenpak hebben.

Deze veren zullen in de loop van het jaar langzaam verouderen en uiteindelijk misschien ook kapot gaan (met name staart en vleugel) door vliegende ongelukken, of gewoon plukken door het andere geslacht.

De oplossing hiervoor? De vogel rui het 2 maal (of in sommige gevallen 3 maal) per jaar vervangen van de veren.

Wat is de rui bij vogels

Maar wat is die rui waar iedereen over praat? Om te beginnen worden tijdens de ruiperiode de veren van de vogel vervangen. Dit gebeurt 2 tot bij sommige soorten 3 maal per jaar. De kleuren van de nieuwe veren kunnen hierbij ook anders zijn dan de veren die uitvallen.

Het vernieuwen van deze veren vereist als bijna vanzelfsprekend bijzonder veel van de vogel, daarom gebeurt pas nadat de jongen zelfstandig zijn (eind zomer/begin herfst), en als de winter voorbij is. De vogels hebben meer energie nodig in de vorm van vetrijke zaden en extra eivoer. Ook is er extra behoefte aan mineralen, deze worden immers gebruikt om het skelet op te bouwen.

Watervogels ruien over het algemeen in één keer hun dekveren waardoor zij niet meer kunnen vliegen. Ze zijn dan een makkelijke prooi voor roof vogels, ze verblijven vaak op open water waar zij weg kunnen duiken voor roof vogels, de roofvogels daarentegen ruien zeer geleidelijk zodat zij altijd kunnen vliegen. Ze zijn immers afhankelijk van hun vliegkunsten om hun prooi te vangen.

De meeste vogels ruien maar 1 keer per jaar in het najaar (om het winterkleed te krijgen, in de broedperiode laten zij het dons langzaam los). Echter zijn er ook vogels met een zomer en winterkleed, deze ruien vaak in het voorjaar voor de broedperiode nog een keer.

De rui in de vogelhobby

De meeste vogels die wij in de volière houden verliezen geleidelijk hun dekveren waardoor zij blijven vliegen (alhoewel het wat lastiger gaat!). De eerste tekenen van het aankomen van de rui zijn enkele donsveertjes of staartveren die in de kooi of volière gevonden worden. Een donsveertje kan uiteraard ook van de broedplek van het popje gekomen zijn. Wanneer er echter meerdere veren gevonden worden aan het einde van de zomer dan is het duidelijk dat de rui aangebroken is.

De rui bij vogels is absoluut geen ziekte, echter kan een vogel die ziek is wel veren verliezen. De rui is een reactie op de natuur, wanneer de dagen korter beginnen te worden. Bij de kweek binnen kan men zelf de daglengte bepalen aan de hand van het aantal lichturen, het is dan mogelijk dat de rui dus al eerder of juist later pas begint naargelang de daglengtes.

Bij de rui van volwassen vogels worden vaak praktisch alle veren vernieuwd, bij jonge vogels zullen vaak alleen de donsveertjes vervangen worden. De pennen zijn immers pas enkele maanden oud, het zou zonde van de energie zijn om deze ook te vervangen. De volwassen kleur van deze vogels komt vaak al na een week of 4-5 en is onafhankelijk van de najaars rui (al kan hij wel samengaan bij late kweek)

Maar hoe kan het dat de ene vogel wel kan vliegen tijdens de rui, en de ander niet? Zoals reeds vermeld verliezen watervogels over het algemeen snel een groot deel van hun veren, waarna deze weer aangroeien. Bij de kromsnavels en vinken gaan de staart en vleugel dekveren om en om, zo kan de vogel wel blijven vliegen waardoor hij kan blijven voorzien in zijn voedselvoorziening. De vlucht gaat minder makkelijk (vaak zichtbaar aan moeilijker landen) maar de vogel kan blijven vliegen!

De verzorgingseisen tijdens de rui van vogels

Tijdens de rui is het allereerst belangrijk de vogel van voldoende energie te voorzien. Het kost immers veel energie van de vogel om al zijn veren te vernieuwen. Het is belangrijk jonge (en vaak erg actieve) vogels niet bij de wat oudere vogels te zetten die meer moeite met de rui hebben. Zorg er daarnaast voor dat de vogels genoeg ruimte hebben. Door hun instinct zullen ze willen vliegen, echter gaat dit niet altijd goed waardoor in een kleine ruimte botsingen onvermijdbaar zijn. Een ruime vluchtkooi (of uiteraard de volière) is hier het beste voor geschikt.

Tijdens de rui is het belangrijk te voorzien in voldoende voedingsstoffen zoals mineralen, eiwitten en iets vetrijk zaad. Ook de vitaminen mogen niet ontbreken, het is daarom verstandig wat extra fruit aan te bieden. Het aller belangrijkste is schoon en vers badwater. De vogel wil tijdens de rui zeer graag baden, door het water zullen de losse veren makkelijker uitvallen waardoor de vogel deze sneller kan vernieuwen.

De rui periode zal ongeveer 6 tot 7 weken duren. Wanneer het zonnig en droog weer is zal het sneller verlopen dan wanneer het regenachtig en kouder weer betreft. Het is daarom belangrijk op tijd te stoppen met de kweek, zo gunt u de vogels voldoende tijd voor de ruiperiode (vandaar vaak de adviezen maximaal 2 nesten per jaar)

Een laat begin van de rui kan ook langer duren waardoor de vogel nog in de rui is als het buiten al koud begint te worden. De vogel is dan extra gevoelig voor ziektes, en zal vaak “bol” zitten, de vogel is niet direct ziek maar dient wel extra geobserveerd te worden.

Huisvesting tijdens de rui

Tijdens de ruiperiode is het belangrijk dat er een droge en tochtvrije omgeving is voor de vogels, zo voorkomt u zo goed mogelijk infecties en andere ziekte. Tijdens de rui is de vogel namelijk extra gevoelig voor ziektes gezien het veel energie kost, waardoor de afweer ook minder word. Een ruim hok of volière is het beste gezien de vogels dan door hun moeilijkere vliegkunsten genoeg ruimte hebben. Het is ook belangrijk deze ruimte niet overbevolkt te hebben, beter is het om elke vogel in een aparte kweekkooi te houden dan 4 koppels in een te kleine vluchtkooi.

Tijdens de rui kan het handig zijn voer en water op de grond aan te bieden, oudere vogels kunnen soms teveel veren verliezen waardoor zij meer moeite met vliegen krijgen. Door het voedsel en water op de grond aan te bieden kunnen zij er altijd bij. Ook is het belangrijk de vogels wat afleiding te geven in de vorm van bijvoorbeeld trosgierst of andere lekkernij op te hangen.

De vogels zijn in de rui snel geneigd om te gaan veren pikken, om dit te voorkomen kunt u zelf voorzichtig de losse donsveertjes en pennen helpen losmaken, het beste blijft zoals altijd goede observatie. Als de vogels beginnen met veren pikken (bij zichzelf of anderen) is het observeren belangrijk. Enkele veren die los zitten helpen verwijderen bij een ander is niet erg, maar het moet niet doorslaan tot kaalplukken.

Tijdens de rui mag het vanzelfsprekend zijn dat de hygiëne van huisvesting en voedingsbakjes extra aandacht vereist. Elke infectie dient voorkomen te worden.

Voeding tijdens de rui periode

Vaak leest u op internet verhalen over magische supplementen die de rui zouden bespoedigen. Zelf heb ik hier geen vertrouwen in. Een uitgebalanceerde voeding die perfect aansluit bij de vogels dient het hele jaar beschikbaar te zijn. Tijdens de ruiperiode vereist dit uiteraard wat extra aandacht. Als er gebreken zijn in het menu van de vogel dan uit zich dit direct tijdens de ruiperiode. De rui zal langer duren, of de vogel komt niet goed uit de rui met mogelijke gebreken in het verenkleed.

Wanneer de voeding tijdens de rui niet goed is, of wisselt dan ziet men in de veren zogenaamde “groeistrepen”. Dit is een stilstand van de ontwikkeling van de veer waardoor de pennen niet mooi gevormd zullen zijn, of in het midden plotseling ophouden. Iedereen kan dit vaststellen, zelfs een niet vogelliefhebber zal dit opvallen.

De rui is ook afhankelijk van bepaalde klieren, deze worden alleen actief door hormonen. Deze hormonen worden op hun beurt actief door veranderingen in de omgeving en voeding. Ze kunnen de broedconditie van een vogel veranderen, maar ook de rui beginnen. De voeding is daarmee één van de belangrijkste onderdelen van de rui. Het is nodig om de nieuwe veren te laten ontwikkelen, en geeft de vogel voldoende energie om zijn dagelijkse ding te kunnen doen.

Waardoor kan de rui beïnvloed worden?

De rui kan door vele factoren beïnvloed worden, maar algemeen zullen de meeste factoren door de liefhebber beïnvloed worden;

• Niet optimale voeding
• Vochtige of tochtige ruimte
• Te weinig vliegruimte
• Geen badwater
• Te lang kweken (3 of meer nesten per jaar)
• Oudere en jonge vogels bij elkaar houden
• Geen of onvoldoende afleiding

Daarnaast kan uiteraard het weer ook meespelen, een plotse daling van de temperatuur kan ervoor zorgen dat de vogel het extra zwaar krijgt tijdens de rui periode.

Moet de vogel dan na de kweek binnen gehaald worden en bij 30 graden gehouden worden? Nee zeker niet, in de natuur ruien de vogels immers ook allemaal “buiten”, echter is beschutting, voeding en badwater wel belangrijk. De vogels kunnen prima in hun omgeving blijven, zolang er maar aan de hier genoemde punten gedacht word.